Bokkenrijders
In de tweede helft van de 18e eeuw kampte Zuid-Limburg met armoede, ongelijkheid en honger. In deze onrustige tijd pleegden groepen radeloze boeren, afgedankte soldaten en rondtrekkende bendes geweld tegen kerken en grootgrondbezitters. Hun daden werden in verband gebracht met duivelsverering, en later kregen zij de naam “Bokkenrijders”. Tegelijk werd de aanvankelijk verguisde aardappel, verwant aan ‘duivelse’ planten als de alruin, onmisbaar. Door mislukte oogsten en voedseltekort werd dit omstreden gewas een essentieel middel om te overleven. Hoe kan de aardappel ons vertellen over de roerige periode 1750-1800 waarin verhalen ontstaan over de duivel en roversbenden die op bokken door de nacht vlogen?
Tijdens deze editie van Puree&Pruimenvlaai in juni/juli 2025 gaan de kunstenaars Darcy Neven en Ignace Cami op zoek naar de relatie tussen de aardappel en deze periode uit de geschiedenis (1740-1798).
In de tweede helft van de 18e eeuw ontstonden talrijke verhalen en legenden over de Bokkenrijders, een beroemde en beruchte roversbende. Deze vertellingen draaien om overvallen, brandstichtingen en executies, waarbij afpersing van kleine boeren door grootgrondbezitters en de vervolging van ketters en heksen een grote rol spelen. De periode wordt vaak geschetst als een strijd tegen het duister en de duivel, met verhalen doordrenkt van volksgeloof, bijgeloof en occultisme. Tegelijkertijd dienden deze verhalen ook als middel om het volk angst aan te jagen en om mensen en gedragingen die niet pasten binnen het christelijke, patriarchale systeem uit te roeien.
In dezelfde periode won de recent geïntroduceerde aardappel aan populariteit en werd hij veel verbouwd in de streek waar deze verhalen zich afspelen. Volgens middeleeuwendeskundige en voedingsexpert Johanna Maria van Winter werden vruchten van de nachtschadefamilie, waaronder de aardappel, vaak geassocieerd met duistere krachten.
Welke objecten uit de 18e eeuw vinden we in de Limburgse museale collecties en welke samenhang vinden we tussen de martelwerktuigen gebruikt tegen bokkenrijders en landbouwgereedschappen? Welke verhalen over angst en bijgeloof vinden we in de collecties en waar kwamen die vandaan?
Aardappels en angst
Sterke verhalen
Storytelling event
Zaterdag 5 juli, 2025
Kunstenaars Darcy Neven, Ignace Cami en Bouwhistoricus Coen Eggen vertellen sterke verhalen rond het kampvuur geïnspireerd op de bokkenrijders periode.
Vanuit hun onderzoek en interesse in natuur en volkscultuur vinden de verhalen het snijvlak tussen objecten uit onze collectie, eeuwenoude vertellingen en (ont)spanning.
Workshop door Darcy Neven
Verteren & Vertellen
De moestuin van kunstenaar Darcy Neven is onderdeel van haar feministische en duurzame kunstpraktijk. Daar verbouwt ze allerlei groenten, bloemen en kruiden en werkt ze samen met al het leven in de tuin – met aandacht, zorg en observatie. Samen creëren, reflecteren (en verteren) we met de aardappel; welke boodschappen uit de bodem kunnen we overdragen met de eenvoudige en huiselijke drukkunst, de aardappelstempel?
Darcy Neven (Hulsberg, 1991) onderzoekt de grijze gebieden tussen kunst, ambachten, tuinieren, rituelen en schrijven. Er is geen onderscheid meer tussen creatief werk en spiritueel werk. De grijze gebieden worden verkend om oude, beperkende paradigma's en conditioneringen te bevragen en af te schaffen. Om nieuwe te creëren waar we ons richten op: Verbinding.
Verbinding met onszelf, met elkaar, met ons eten, met de natuur en de geest. Wanneer we onze adem, ons lichaam en onze seksualiteit als heilig kunnen beschouwen, kunnen we op de meest subtiele manier een revolutie teweegbrengen.
Workshop door Ignace Cami
De Aardappel Ceremonie
Tijdens de 18e eeuw doet de aardappel zijn intrede in de huishoudens van Europa. Deze vreemde en angstaanjagende plant landt in een samenleving vol bijgeloof. Samen bekokstoven we een magische manier om deze aardappel veilig te consumeren. Op de eerste zondag van juli eten we de eerste aardappels van de nieuwe oogst uit de moestuin in een 275 jaar oude vakwerkhoeve, alsof het de eerste pieper is die we ooit hebben gegeten.
Samen decoreren we de tafel met magische zoutpatronen, gebaseerd op Kempense zandtekeningen. Zout, met zijn zuiverende werking, wordt traditioneel gezien als een ingrediënt ter bescherming van het kwaad in bijgeloof. Deze ceremoniële handeling bereidt ons voor op het consumeren van de aardappel, alsof het de eerste keer is. Tijdens het eten praten we over de geschiedenis van de aardappel, de volkscultuur in de 17e en 18e eeuw en de mysterieuze bokkenrijders.
Ignace Cami is een Belgische interdisciplinaire kunstenaar die oude dingen nieuw leven inblaast. Oorspronkelijk opgeleid als graficus en beeldhouwer, ontwikkelde hij al snel actievere en socialere manieren om zijn projecten te verspreiden. Stevig geworteld in de volkscultuur omvat zijn werk objecten, sculpturen, installaties en teksten. Hij zoekt naar dingen die door de tijd heen losgeraakt zijn geraakt van het dagelijks leven en creëert manieren om ze in het heden opnieuw te verbinden. Speels experimenterend met verschillende vormen van cultureel erfgoed, toont Cami's praktijk een karakteristieke generositeit en nodigt hij mensen vaak uit om deel te nemen aan zijn projecten.
